Excepties

Petrus Donders (1809-87) was een Tilburgse weverszoon die als missionaris werd uitgezonden naar Suriname, waar hij zich inzette voor melaatsen en slaven. In de loop der jaren is zijn geboortegrond uitgegroeid tot een bedevaartsoord. In het kruiswegpark staan onder andere een door Jos. Donders ontworpen houten kapel (1923) en een kopie van het geboortehuis van ‘Peerke’ Donders (1931), naar ontwerp van Huib Frankefort. Peerke Donders werd in 1982 zalig verklaard.

Dit kleine, ronddraaiende huis op een rotonde in het noorden van Tilburg, is in korte tijd hét icoon van Tilburg geworden. Eenmaal per twintig uur maakt de woning een complete ronde, zodat het huis zich elke dag op hetzelfde tijdstip op een andere plek bevindt.

Een langgerekt park van 6,5 hectare vormt het centrum van het herstructureringsproject Quirijnboulevard. De Quirinustuinen liggen op een plek die ooit bedoeld was voor de hoofdontsluiting van Tilburg-Noord. In plaats van deze weg, die een grote barrière zou zijn geweest in de stad, ligt er nu een groene open zone met een diagonale padenstructuur, die de wijken Heikant en Quirijnstok met elkaar verbindt.

Dit park is ontstaan na de samenvoeging van een aantal tuinen, een buurtpark en een parkeerterrein en dankt haar naam aan de sinds 1878 aan de Stationsstraat gevestigde sociëteit de Nieuwe Koninklijke Harmonie. Centraal in het park ligt het Buurthuis Binnenstad, een voormalig wijnpakhuis met trapgevel van de firma Verbunt uit 1894.

Het meest in het oog springende onderdeel van dit poppodium is de met donker rubber beklede en met cd-schijfjes gecapitonneerde gevel. De gevelafwerking heeft niet alleen een esthetische, maar ook een geluidsisolerende functie. Op de hoek van de Tivolistraat en de Veemarktstraat springt de glazen gevel op de begane grond in. In de Veemarktstraat steekt de kaartverkoop als een glazen doosje naar buiten. Boven de kaartverkoop bevindt zich in de gevel een groot videoscherm. Vlak onder de daklijst steken vier grote ontluchtingspijpen uit de gevel.

Dit nieuwe woon- en winkelgebied, naar ontwerp van het Spaanse architectenbureau Bonell i Gil, omvat onder andere winkels, appartementen, een bioscoop en een ondergrondse parkeergarage en fietsenstalling. Met de bouw van het plein en de omliggende gebouwen is een sculpturaal, stedelijk ensemble aan het stadscentrum toegevoegd.

Omdat niet het hele plan Koningswei van Van den Broek en Bakema is uitgevoerd, bleef het gebied rond het Koningsplein hinken op twee gedachten. Na een omvattende herinrichting van de pleinen in dit gebied door Jo Coenen komen het kantongerecht, de St. Dyonisiuskerk, het Paleis-Raadhuis en de stadsschouwburg beter tot hun recht. Coenen benadrukte zowel de noord-zuid verbinding van de binnenstad naar het Koningsplein als de oost-west route van het Koningsplein naar het Kunstkluster. Met relatief kleine ingrepen aan straatprofielen, kunstwerken, straatmeubilair en bestrating gaf hij de grootschalige open ruimten uit de jaren zestig en zeventig een bestemming. Pergola’s op het Willems- en Koningsplein zorgen voor een duidelijke begrenzing van de pleinen. De modernistische fontein op het Willemsplein van Joop Beljon uit 1972 werd met goedkeuring van zijn nazaten aangepast, waardoor onder andere aan de zijde van de Heuvelstraat een verhoogde zitplek ontstond.

Begin jaren negentig van de vorige eeuw sloegen de gemeente Tilburg en de Fontys Hogeschool de handen ineen om in het zuidelijk deel van het stadscentrum een bolwerk van cultuur te creëren, het zogenaamde Kunstcluster.

Op dit terrein van de voormalige Kromhoutkazerne is begin jaren negentig een ruim opgezet stadspark aangelegd. Het gerestaureerde hoofdgebouw van de genie doet dienst als kantoorruimte en vormt een tastbare herinnering aan het verleden.

Via zijn vader, die een aannemersbedrijf had, kwam Jos. Bedaux in het architectuurvak terecht. Aanvankelijk maakte Bedaux zijn ambachtelijk, degelijk werk in een traditioneel idioom. De eenvoud en abstractie daarvan kreeg in zijn latere werk een modernere interpretatie. Samen met de Katholieke Economische Hogeschool behoort dit gerechtsgebouw tot de hoogtepunten in het late werk van Bedaux.